Jednak ustawodawca dokonał zmiany zasad sankcjonowania podatkowego braku kasy rejestrującej. W poprzednim stanie prawnym, na podstawie regulacji ust. 2 art. 111, podatnicy którzy nie ewidencjonowali sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej, do czasu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących tracili prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę stanowiącą równowartość 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.
Warto podkreślić, że sankcja zapisana w art. 111 ust. 2 ustawy o VAT nakładana była na podatnika z mocy prawa (automatycznie), co oznacza, że każdy podatnik, który nie wypełnił obowiązku zapisanego w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, zobligowany był samodzielnie, nie czekając na decyzję organu podatkowego, do zmniejszenia podatku naliczonego o 30%. Jednocześnie należy zastrzec, że - chociaż nie było to wprost zapisane w ustawie o VAT - ów wskaźnik 30% nie miał zastosowania do podatku naliczonego w cenie wszystkich nabywanych przez podatnika towarów i usług, lecz jedynie tych, które powiązane były z tą częścią obrotu, która winna być zaewidencjonowana za pomocą kasy rejestrującej.
Stanowisko takie zostało wyrażone w uchwale NSA z 16 listopada 1998 r., FPS 7/98, ONSA 1999 r., nr 1, s. 8, w której to sędziowie (skład 7 sędziów) stwierdzili, że:
Naruszenie przez podatnika obowiązku wynikającego z art. 29 ust. 1 ustawy z 8 stycznia 1999 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym powoduje, że na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy traci on prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towarów i usług tylko do tej części obrotu, która podlega ewidencjonowaniu przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Pomimo że zaprezentowana powyżej uchwała została podjęta jeszcze pod rządami ustawy z 1993 r., z uwagi na to, że obecne regulacje dotyczące omawianej sankcji są analogiczne do tych, które obowiązywały przed 1 maja 2004 r., uchwała nie utraciła na swojej aktualności.
Sankcja ta - podobnie jak wskazana powyżej 30% sankcja stosowana uprzednio w przypadku zaniżenia kwoty podatku należnego lub zawyżenia zwrotu podatku - była oceniana jako nielegalna, naruszająca zasady prawa wspólnotowego. Powinna ona bowiem być również uznana za środek specjalny (na który oczywiście Polska nie uzyskała zgody). Sądy administracyjne wielokrotnie wskazywały na niezgodność tej sankcji z przepisami prawa wspólnotowego, np.:
1. Zastosowanie przez organy podatkowe sankcji w postaci utraty prawa do obniżenia podatku należnego w wysokości 30% podatku naliczonego, w związku z brakiem ewidencji sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej dokonywanej z zastosowaniem kasy rejestrującej, jest sprzeczne z przepisami dyrektyw wspólnotowych.
2. Stosowanie art. 111 ust. 2 ustawy z 2004 r. o podatku od towarów i usług, z powodu sprzeczności tego przepisu z prawem wspólnotowym regulującym zasady (neutralności i proporcjonalności) odliczania podatku naliczonego, jak i w związku z brakiem wykorzystania do jego legalizacji na gruncie wspólnotowego podatku od wartości dodanej trybu określonego w art. 27 ust. 1?4 VI Dyrektywy, a od 2007 r. w art. 395 Dyrektywy 2006/112/WE ? należy uznać za niedopuszczalne.
(wyrok WSA w Bydgoszczy z 12 sierpnia 2008 r., sygn. akt I SA/Bd 280/08)
Artykuł 111 ust. 2 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT), przewidujący pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w wysokości 30% w związku z brakiem ewidencji obrotu i kwot podatku należnego z zastosowaniem kas rejestrujących, jest niezgodny z zasadą neutralności podatku od wartości dodanej.
(wyrok WSA w Bydgoszczy z 3 czerwca 2008 r., sygn. akt I SA/Bd 146/08)
W świetle powyższego dość trudno jest zrozumieć zachowanie i intencje prawodawcy, który wprawdzie zmienił regulacje art. 111 ust. 2 ustawy o VAT, ale bynajmniej nie usunął sankcji podatkowej za brak kasy rejestrującej.
|
W aktualnym stanie prawnym, w przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek stosowania kasy rejestrującej, naczelnik urzędu skarbowego (jako organ podatkowy) lub organ kontroli skarbowej ustala za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego nie ustala się. |
Można by rzec, odwołując się do ludowego przysłowia, zamienił stryjek siekierkę na kijek?.
Niewątpliwie zmiana ta nie spowoduje, że zamilkną ci, którzy do tej pory twierdzili, że sankcja jest nielegalna (do których zaliczają się autorzy niniejszego opracowania). W dalszym ciągu aktualne jest pytanie: od czego liczymy sankcję, czyli owe 30% (o czym było powyżej) ? od całości podatku naliczonego w cenie zakupów czy tylko w cenie zakupów związanych ze sprzedażą, która musi być rejestrowana w kasie?
Naszym zdaniem aktualna pozostaje - zaprezentowana powyżej - wykładnia, że podstawą naliczania sankcji jest VAT od zakupów związanych ze sprzedażą, która winna być ewidencjonowana za pomocą kasy rejestrującej.
W dalszym ciągu należy przyjąć, że sankcja nie ma zastosowania, jeżeli podatnik ma kasę, rozpoczął prowadzenie ewidencji, ale dokonuje też sprzedaży z nielegalnym pominięciem kasy.
Jedno się poprawiło. Poprzednia sankcja była automatyczna, tzn. już sam podatnik powinien był dokonać -samo ukarania-. Teraźniejsza sankcja jest nakładana, czyli organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej dopiero nakłada tę sankcję.
Podobnie jak przy 30% sankcji VAT, w przypadku sankcji wprowadzonej poprzez ust. 2 art. 111 ustawy o VAT, na podstawie art. 12 ustawy nowelizującej, do postępowań wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed 1 grudnia 2008 r. stosuje się przepisy w nowym brzemieniu.
Nowelizując regulacje ustawy o VAT dotyczące obowiązku ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej, ustawodawca dokonał zmiany dotyczącej zwrotu części kwoty wydatkowanej na nabycie kasy. Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że prawodawca polubił podatników i faktycznie w tych ciężkich, z uwagi na światowy kryzys finansowy, czasach postanowił im ulżyć finansowo. Ku dużemu zaskoczeniu, dotychczasowy próg 50% ceny kasy, który wyznacza kwotę zwrotu przy nabyciu kasy, podwyższony został aż do 90%. Jednak już w dalszej części tego przepisu potwierdziła się prawdziwość powiedzenia: -nie ma róży bez kolców. Oto bowiem, owszem, w miejsce uprzednich 50% ustawodawca wpisał 90% ceny kasy, jednak jednocześnie wcześniejszą maksymalną kwotę zwrotu obniżył z 2500 do 700 zł.
W nowo dodanych ust. 6a?6c art. 111 ustawy o VAT prawodawca zamieścił przepisy dedykowane producentom kas rejestrujących (na które jednak, a przynajmniej na których część, powinni także zwrócić uwagę nabywcy kas). Zgodnie z nimi kasa rejestrująca służąca do prowadzenia ewidencji na potrzeby VAT musi zapewniać prawidłowe zaewidencjonowanie podstawowych danych dotyczących zawieranych transakcji, w tym wysokości uzyskiwanego przez podatnika obrotu i kwot podatku należnego, oraz musi przechowywać te dane lub też zapewniać bezpieczny ich przekaz na zewnętrzne nośniki danych.
Producenci krajowi i importerzy kas rejestrujących są obowiązani do uzyskania dla kas rejestrujących potwierdzenia ministra finansów, że kasy te spełniają funkcje wymienione w art. 111 ust. 6a ustawy o VAT (wskazane powyżej) oraz kryteria i warunki techniczne, którym muszą odpowiadać. Potwierdzenie wydaje się na czas określony i może być ono cofnięte w przypadku:
-wprowadzenia do obrotu kas rejestrujących niezgodnych z kryteriami i warunkami technicznymi, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz złożonymi dokumentami określonymi w przepisach wykonawczych (w tym wzorcem kasy);
-niezorganizowania serwisu kas lub jego prowadzenia niezgodnie z warunkami określonymi w przepisach wykonawczych;
-zakończenia działalności przez producenta krajowego lub importera kas;
-nieprzestrzegania innych warunków wynikających z przepisów wydanych na podstawie art. 111 ust. 9 ustawy o VAT.
-Producenci krajowi i importerzy kas rejestrujących, którzy uzyskali potwierdzenie, o którym mowa powyżej, są obowiązani do zorganizowania serwisu kas dokonującego m.in. przeglądów technicznych kas.
(data artykułu: 17.02.2009, Powyższy artykuł stanowi fragment materiałów szkoleniowych na szkolenie
szkolenia.podatki.pl, Nowelizacja ustawy o VAT w 2009 roku
Praca zbiorowa ekspertów Akademii Biznesu MDDP pod redakcją Radosława Kowalskiego, doradcy podatkowego akademiamddp.pl)
Treść artykułu dotyczy stanu prawnego obowiązującego w czasie, kiedy powstała oryginalna publikacja w piśmie.
